Toen Mandela ongeveer twaalf jaar oud was stierf zijn vader van een slepende longziekte en nam het Koninklijk huis van Thembu zijn voogdijschap op zich, als eerbetoon aan zijn vader. Mandela verliet zijn zorgeloze leventje in Qunu, vrezend dat hij zijn geboortedorp nooit meer zou zien. Hij werd met een auto naar Mghekezweni gebracht, de provinciale hoofdstad van Thembuland, waar hij introk in de Koninklijke residentie. Ook al dat hij zijn geboortedorp nog lang niet had vergeten, raakte hij al vlug gewend aan het meer gesofisticeerde leven in Mghekezweni. Daar leerde hij de kunst van het leiderschap, naar het voorbeeld van stamhoofd Dalindyeba. De oudere mannen in zijn dorp leerden hem over zijn culturele geschiedenis en hij droomde ervan om ooit een held te worden voor het volk. Zijn ogen werden ook geopend voor de ongelijke behandeling die zwarten kregen in Zuid-Afrika. De blanke minderheid had de politieke bovenhand ten koste van de zwarte bevolking wiens basis rechten ontzegd werden. Het contrast werd hem alleen maar duidelijker toen hij zich inschreef in Healdtown College.

In Healdtown hoorde de toen 19-jarige Nelson Mandela voor het eerst over het bestaan van de African National Congress (ANC).

Het was een groepering die vocht voor stemrecht en landrechten van zwarte Afrikanen. Nadat hij afgestudeerd was, ging Mandela naar de Fort Hare Universiteit. Hij werd in zijn tweede jaar geschorst, omdat hij weigerde aan te sluiten bij de studentenraad omdat hij een dispuut had over het kantine eten. Hij keerde daarop in schaamte terug naar zijn dorp Mqhekezweni. De leider, zijn voogd, was woedend om de schorsing en regelde daarop een gearrangeerd huwelijk voor Nelson. Maar Nelson was vastbesloten om zijn eigen vrouw te kiezen en besloot daarop om te vluchten naar Johannesburg.

Na een dramatische reis settelde Mandela zich in Alexandra Township.

Hij begon ANC vergaderingen bij te wonen in 1941 en werd een erelid toen hij de ANC Youth League hielp opstarten in 1944. Nog radicaler dan de gewone partij verwierp de Youth League de norm om passief in opstand te komen tegen de regering en hadden ze de voorkeur om rechtstreekste confrontaties met ze aan te gaan. In datzelfde jaar trouwde Nelson Mandela ook met Evelyn Mase, een verpleegster die hij had leren kennen via zijn goede vriend Walter Sisulu. Ze kregen twee zoons en twee dochters, waarvan eentje doodgeboren was.

Op zijn 29ste was Mandela een rijzende ster bij de ANC. Toch was hij nog geen vooraanstaande leider binnen de partij. In 1984, werd de extremistische National Partij verkozen tijdens de verkiezingen. Het begon al vlug een beleid van apartheid te voeren. Rassenscheiding werd uitgebreid en er werden andere racistische maatregelen ingevoerd. Mandela voelde dat Zuid-Afrika een plaats van ‘spanning en strijd’ voor zwarte Zuid-Afrikanen zou worden. Hun rechten kwamen onmiddellijk onder aanhoudende aanval. Naast andere maatregelen, werd elk individu gecategoriseerd per ras en werd het tevens ook verboden te trouwen met iemand van een ander ras.

In 1950 werd Mandela lid van het Nationaal Uitvoerend Comité van het ANC, maar ook als voorzitter van de Youth League.

Twee jaar later werd hij vice-voorzitter van het ANC. Het tot nu toe terughoudend beleid werd vervangen door een agenda van massale burgerlijke ongehoorzaamheid. Segregatie wetten werden opzettelijk overtreden om het systeem te overweldigen. Mandela werd vrijwilliger-in-chief van de ‘Defiance campagne’ en begon opt grote schaal erkend te worden in het openbaar.

Bijgevolg werd hij gearresteerd, veroordeeld en een ‘verboden verklaard’ individu. Hij mocht Johannesburg niet langer verlaten of bijeenkomen met politieke landgenoten.

Na lange tijd een doorn in het oog van de overheid te zijn geweest, werd Mandela uiteindelijk gearresteerd op beschuldiging van hoogverraad in december 1956.

Hij werd berecht met 155 andere politieke leiders, waaronder ANC collega Walter Sisulu en Oliver Tambo. Het proces sleepte bijna vijf jaar aan. Mandela verbleef ’s nachts vaak in de gevangenis en overdag werkte hij in zijn advocatenkantoor. Zijn huwelijk met Evelyn viel langzaam maar zeker uit elkaar. Uiteindelijk werd Nelson in mei 1961 samen met alle andere verdachten vrijgesproken. De rechters oordeelden dat er onvoldoende bewijs was dat de verdachten de bedoeling hadden om de regering omver te werpen met geweld.

Tegen 1958 was zijn huwelijk met Evelyn afgelopen, en ze scheidden.

Later datzelfde jaar trouwde Nelson met Nomzamo Winnie Madikizela. Zij was een sociaal werkster die oorspronkelijk uit het platteland in Transkei kwam. Ze leerden elkaar kennen toen ze zijn advocatenkantoor bezocht in Johannesburg. Nelson verklaarde later dat hij wist dat hij met haar wilde trouwen vanaf het moment dat hij haar voor het eerst zag. Ze werd al vlug een actief lid van het ANC en ze kregen twee dochters.

In maart 1960 was er een wereldwijde walging toen tijdens een incident met de politie 69 anti-apartheidsdemonstranten in Sharpeville, ten zuiden van Johannesbrug, werden gedood.

Het protest was gecentreerd rond de ‘pas-wetten’ die dicteerden dat alle zwarte vrouwen en mannen ten allen tijden indentificatie papieren moesten bij hebben, zodat hun bewegingen van het ene gebied naar het andere gecontroleerd kon worden.De regering riep een noodtoestand uit en verbood het ANC. Mandela wist dat er dringend verandering nodig was en dat het cruciaal was om het ANC te overtuigen om het beleid van geweldloosheid te laten vallen. Hij hielp om de militaire vleugel van het ANC op te richten - Spear of the Nation.

In 1961 dook Nelson onder en werd hij omschreven als de ‘Black Pimpernel’ door de pers. Dit was vanwege zijn verschijning in het openbaar en het onvermogen van de politie om hem te vangen. Datzelfde jaar begon Spear of the Nation met zijn eerste aanvallen. Hoogspanningslijnen, spoorwegen en overheidsgebouwen werden allemaal opgeblazen in 200 acties van 1961 tot 1964. Alle doden die daarbij vielen waren accidenteel of incidenteel. Er was geen beleid van het opzettelijk doden van mensen. Voor Mandela en de andere leiders was het doel vooral symbolisch en bedoeld om de regering tot bezinning te brengen.

In januari 1962 ging Nelson Mandela in het geheim naar het buitenland voor een militaire training en om fondsen voor een gewapende strijd te verhogen. Hij bezocht Marokko, Europa en Londen.

Kort na zijn terugkeer in juli 1962 werd hij gevangen genomen en opgesloten voor vijf jaar omdat hij het land illegaal verlaten had. Terwijl hij in de gevangenis zat in 1963, veroverde de politie het grootste deel van de leiders van het ANC, die plannen aan het maken waren voor gewapend verzet. Zij en Mandela pleitten ‘niet-schuldig’ tijdens het ‘Rivonia proces’ maar werden schuldig bevonden en veroordeeld tot levenslange opsluiten op het Robbeneiland. Zijn toespraak van de getuigenbank in de rechtszaal wordt gezien als één van de grootste toespraken van de 20ste eeuw.

Mandela’s 27 jaar in de gevangenis werden grotendeels doorgebracht in een nieuw gebouwde politieke vleugel van Robben Island, in een kleine cel met een slop emmer en zonder deftig bed.

Het systeem is ontworpen om de gevangenen te vernederen, hen te doen herinneren aan hun machteloosheid. Hij zat vaak in eenzame opsluiting, die hij een uitdaging vond. Regelmatige bezoekers, brieven en boeken werden streng gecontroleerd. Hij moest vaak rotsen breken in de nabijgelegen steengroeve. Hij leidde in de gevangenis vaak protesten tegen vernederingen zoals slechte voeding, sportte elke ochtend en speelde ook schaken. Zijn slechtste dagen waren toen zijn moeder en zoon gestorven waren en toen hij te horen kreeg hoe zijn vrouw Winnie mishandeld werd door de Zuid-Afrikaanse autoriteiten.

Na jaren van raciale onderdrukking en de gevangenneming van ANC en andere politieke leiders, werd Zuid-Afrika door de internationale gemeenschap verworpen.

Terwijl Mandela in de gevangenis zat waren er boycots door muziekanten en culturele figuren, waaronder Dusty Springfield, die weigerde te spelen voor een gescheiden publiek. In 1970 werd het ‘Stop de tour’ beweging gelanceerd, die voorkwam dat blanke rugbyspelers en cricketspelers deel zouden nemen aan oefenwedstrijden. Het land was al verbannen van de Olympische Spelen. In het midden van de jaren ’70 volgenden ook economische sancties en een beleid van disinvesteringen. Wapenhandel met de staat van Apartheid werd ook verboden.

Mandela’s gevangenisvoorwaarden werden beetje bij beetje verlicht door de jaren ’70 heen en hij begon de mogelijkheid van politieke onderhandelingen boven geweld te overwegen.

Mandela studeerde Afrikaner geschiedenis om zijn onderdrukkers beter te begrijpen, en moedigde andere ANC gevangenen ook aan om hetzelfde te doen. IN 1976 begon hij in het geheim zijn autobiografie te schrijven. Het werd later gepubliceerd onder de naam ‘A Long Walk to Freedom”. Hij werd een beroemde politieke gevangene, maar slechts weinig mensen buiten de gevangenis wisten hoe hij eruit zag. In Zuid-Afrika was het verboden om foto’s van hem af te drukken. Vanaf ongeveer 1978 werd Mandela het centrale punt voor de wereldwijde campagne tegen Apartheid.

Terwijl Mandela’s faam zich verspreidde gedurende de jaren ’80, groeide de druk van interne en externe krachten om hem vrij te laten.

High profile evenementen werden gehouden, zoals het 70ste verjaardag concert van de Nelson Mandela 1988. Artiesten zoals Stevie Wonder, Dire Straits, Eric Clapton, George Michael, Eurythmics, Siple Minds, Peter Gabriel, Sting, Joe Cocker, Tracy Champan, Wet Wet Wet, Paul Young, Bryan Adams, The Beegees, UB40, Miriam Makeba (Mama Africa) enWhitney Houston optraden in een overvol Wembley Stadium. Bekeken door 600 miljoen kijkers wereldwijd, werd de bewustwording van zijn gevangenschap en de anti-apartheidsstrijd alleen maar groter. 

Ondertussen werd Zuid-Afrika geconfronteerd met groeiende interne problemen en riep het de noodtoestand uit. De overheid bracht Nelson Mandela geleidelijk in formele gesprekken om een oplossing te vinden voor de politieke crisis.

In 1990 ging de Zuid-Afrikaanse regering eindelijk in op de externe en interne druk en liet Nelson Mandela vrij. Ook hief het de ban van het ANC op.

Na 27 jaar gevangenschap was zijn vrijlating wereldwijd nieuws. Het werd bekeken door miljoenen mensen van over heel de wereld. De apartheidswetten werden ingetrokken door president FW de Klerk, en in 1991 werd Mandela de president van het ANC. De periode na 1990 werd gekenmerkt door een grote escalatie van geweld en de bestrijding van rivaliserende politieke en etnische groepen. Naarmate de situatie verslechterde werd Mandela door zijn oproep tot kalmte gezien als een belangrijke voorvechter van verzoening en een gerespecteerde stem van leiderschap.

Mandela werd samen met toenmalig president FW De Klerk bekroond met de Nobelprijs voor Vrede in 1993.

Het volgende jaar hield Zuid-Afrika zijn eerste niet-raciale, democratische verkiezingen en werd Mandela verkozen als eerste zwarte president van Zuid-Afrika. Gedurende zijn presidentschap nam Mandela de rol van de wereldwijde staatsman op zich, met als doel het internationale imago van zijn land weer op te krikken. Hij speelde zelfs een grote rol in het winnen van de wereldbeker Rugby in 1995 door het Zuid-Afrikaanse rugbyteam. Zij deden voor het eerst terug mee aan het toernooi na een lange boycot wegens het Anti-Apartsheidsregime. Toen Nelson Mandela, gehuldigd in het shirt van het team, de trofee uitreikte aan kapitein François Pienaar, werd dat dan ook gezien als een overwinning op apartheid. In 2009 regisseerde Clint Eastwood hier een film over genaamd 'Invictus', wat ook de naam is van het favoriete gedicht van Mandela. Publieke figuren stonden te springen om samen met hem gezien te worden - van popsterren en modellen tot politici en royalty.

In 1996, na bijna 40 jaar huwelijk, scheidde Nelson van Winnie.

In 1997 trad hij af als ANC-leider. Het volgende jaar op zijn 80ste verjaardag, trouwde hij met Graça Machal, de weduwe van de voormalige president van Mozambique. In 1999 kwam Mandela’s presidentschap van Zuid-Afrika tot een einde, toen hij aftrad na één termijn, begon het laatste hoofdstuk van zijn leven.

Nelson Mandela stief op 5 december 2013, op 95-jarige leeftijd.

Hij had last van een reeks van verslechterende ademhalingsproblemen die zouden veroorzaakt zijn in de steengroeve van de gevangenis op Robben Island. Zijn laatste maanden werden in detail verslagen door de internationale pers. Zijn dood werd gekenmerkt door een uitstorting van verdriet en 10 dagen van herdenkingen in Zuid-Afrika. Hij werd begraven in Qunu, zijn ouderlijk huis, en de ceremonie werd geleid door een militaire luchtparade en bijgewoond door lokale dorpelingen en gasten, waaronder Zijne Koninklijke Hoogheid William, Prins van Wales. Hij vernam de dood van Nelson Mandela ironisch genoeg na de vertoning van de avant-premiere van de autobiografische film ‘A Long Walk to Freedom’ over het leven van Nelson Mandela, die hij had bijgewoond met zijn vrouw Kate.